03/02/2020 –Ernstige analyse: Waarom Hof van Assisen moet blijven!
De assisenprocedure is aan hervorming toe.
Het zou een vergissing zijn om ze af te schaffen, vindt Philip Daeninck.
1
De grootste troef van een assisenproces is zijn mondelinge karakter: het debat met woord en wederwoord en de mogelijkheid om getuigen op te roepen, mogen niet verloren gaan.
2
Als groot voorstander van de assisenprocedure zeg ik in discussies steevast: ‘Ik heb nog nooit een argument tegen het hof van assisen gehoord waarmee ik het niet eens ben.’
3
De procedure is inderdaad langdradig, duur, oubollig en soms onaangepast.
In die zin valt begrip op te brengen voor het pleidooi van federaal procureur Frédéric Van Leeuw om de terreuraanslagen van 22 maart 2016 niet voor assisen te brengen (DS 10 februari).
Terecht waarschuwden sommigen daarop om het kind niet met het badwater weg te gooien.
4
De twee essentiële kenmerken van de assisenprocedure zijn de volksjury en het mondelinge karakter van de procedure. Die hebben allebei hun verdiensten.
5
‘Het volk is te dom’
De discussie verzandt vaak in een debat over de vraag of de ‘man in de straat’ wel verstandig genoeg is om te oordelen over complexe zaken als criminaliteit.
De vraag wordt dan wie de slimste is, de gewone burger of de professionele rechter.
Zelden leidt die discussie tot hoogstaande inzichten.
Uiteraard zijn er verstandige burgers die een zaak even goed kunnen beoordelen als een professionele rechter.
6
Daarnaast stel ik vast dat de uitspraken die het meeste controverse hebben veroorzaakt in de maatschappij, zelden uitgesproken werden door een volksjury.
7
Dat de jury uit twaalf mensen bestaat, vormt een waarborg voor een evenwichtig oordeel.
8
Wel is het van cruciaal belang te waken over het soort zaken dat doorstroomt naar het hof van assisen. Je kunt van de burger niet verwachten dat hij het antwoord kent op elk (juridisch) vraagstuk. Complexe dossiers over drugstrafiek, terrorismezaken of fiscale fraude zijn niet weggelegd voor de volksjury.
9
Bij levensdelicten, zoals moord of doodslag, kan het oordeel van de burger wel een toegevoegde waarde betekenen.
10
Het is alleszins manifest onwaar dat twaalf burgers te dom zouden zijn om te oordelen over dat soort criminaliteit, en vooral over de maatschappelijk gepast geachte reactie daarop.
Daarnaast geldt ook de kracht van het getal.
Dat de jury uit twaalf mensen bestaat, vormt een waarborg voor een evenwichtig oordeel, waarbij de extremen afgevlakt worden.
11
De grootste troef van de assisenprocedure is haar mondelinge karakter. Het debat met woord en wederwoord is de beste garantie op een eerlijk proces en is de beste methode om de waarheid te achterhalen.
12
Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens beklemtoonde in diverse arresten de noodzaak aan zo’n tegensprekelijk debat.
Dat wezenlijke aspect van justitie krijgt vreemd genoeg opvallend weinig gewicht in deze discussie.
13
De mogelijkheid om belangrijke getuigen op te roepen, is een cruciaal onderdeel van dat debat. Zo’n mondelinge getuigenis is niet inwisselbaar met een schriftelijke verklaring of een schriftelijk verslag.
De getuige geeft bijkomende duiding of nuancering, en die is noodzakelijk voor een correcte beoordeling.
De mogelijkheid om getuigen op te roepen, mag dus zeker niet verloren gaan.
14
De grondigheid waarmee dat gebeurt, vormt de ziel van een assisenproces.
Daarbij gaat ook veel aandacht naar de omstandigheden waarin de feiten werden gepleegd.
Uiteindelijk is dit de kern van justitie: grondig achterhalen wat er precies gebeurd is, in welke omstandigheden, om op basis daarvan indien nodig een gepaste straf op te leggen. Een justitie die bandwerk wordt, is gedoemd om te vervreemden van haar essentie.
15
Te duur en te traag?
Voor de slachtoffers kan het assisenproces een helende werking hebben.
Kiezen voor een correctionele procedure in moordzaken kan als gevolg hebben dat slachtoffers twee keer geconfronteerd worden met het emotionele gewicht van een procesgang, in geval van hoger beroep.
16
Ook het argument dat de beveiligingskosten van een assisenproces te hoog zijn, overtuigt niet. Voor correctionele procedures moeten gelijkaardige kosten worden gemaakt, mogelijk zelfs twee keer.
17
Dat strafprocedures in België lang aanslepen, ten slotte, ligt niet aan het assisenproces zelf. Ook correctionele processen kunnen lang duren.
De mogelijke tijdswinst ligt vooral in de voorafgaande onderzoeksfase.
18
CONCLUSIE
De assisenprocedure is dringend aan hervorming toe.
Daar lijkt niemand nog ernstig aan te twijfelen.
We moeten grondig nadenken over welke dossiers aan het hof van assisen kunnen worden voorgelegd.
Maar de assisenprocedure botweg afschaffen, zou een onredelijke stap achteruit zijn.
Het zou daarentegen een goede zaak zijn om bepaalde aspecten van de procedure, zoals het tegensprekelijke debat, uit te breiden naar de correctionele procedures.
Daarvoor zullen wel de nodige middelen moeten worden vrijgemaakt.
Maar dat is voer voor een ander debat.
