evergreen – Toestand hopeloos en ernstig – Magistraten: ‘Wij blijven ons best doen, maar de politiek is niet geïnteresseerd’

Geplaatst op 01/10/202516/10/2025 door Gust Verwerft

Treurzang alom tijdens de mercuriales, de plechtige opening van het gerechtelijk jaar 2025-2026. De magistraten doen hun uiterste best – ‘Wij blijven onze kerntaken vervullen’ – maar ze voelen zich in de steek gelaten door de politiek in het algemeen en de justitieminister in het bijzonder. Er wordt hard gewerkt in de gerechtsgebouwen en de stapels wachtende dossiers wordt kleiner, maar de schrale budgetten drijven alle dragers van een toga naar de wanhoop, zelfs berusting. Lees hieronder de analyse van procureur-generaal Guido Vermeiren, aanhoord door alle rangen en standen van justitie, verzameld in het justitiepaleis van Antwerpen. Wij waren er ook bij, helaas ontbrak onze favoriete Annelies Verlinden waardoor het achter-de-rug praten onvermijdelijk werd, maar toch interessant.

De procureur-generaal van het ressort Antwerpen-Limburg, Guido Vermeiren, opent zijn mercuriale van 2025 met een sterke uitspraak: “De democratie blijft geen minuut overeind zonder de rechtsstaat”. Hij benadrukt dat de politiek onvoorzichtig omgaat met de grondwet, de rechterlijke macht en de rechtspraak, wat een gevaar vormt voor de samenleving.

Guido Vermeiren presenteert indrukwekkende resultaten van 2024, maar waarschuwt dat deze successen niet duurzaam zijn vanwege structurele problemen en aanhoudende middelen tekorten. De procureur-generaal wil met deze mercuriale een noodkreet slaken en de noodzaak van substantiële investeringen in justitie aankaarten.

Resultaten en cijfers van de strafrechtelijke rechtsbedeling in 2024

De procureur-generaal geeft een gedetailleerd overzicht van de strafrechtelijke rechtsbedeling in het rechtsgebied Antwerpen, met een focus op de resultaten in 2024. Hij bespreekt de verschillende soorten dossiers die op het parket-generaal en het auditoraat-generaal worden behandeld.

- - Beroepen tegen vonnissen: Het parket-generaal Antwerpen ontving in 2024 1.666 beroepen tegen vonnissen, een stijging van 10% ten opzichte van 2023 en zelfs 38% meer dan in 2020. De totale doorlooptijd op hof van beroep-niveau bedroeg in 2024 gemiddeld 219 dagen, een aanzienlijke verbetering van 41% ten opzichte van 2020 (372 dagen). 83% van de zaken werd binnen vier maanden afgehandeld op het niveau van het parket-generaal.
- - KI-zaken: Er kwamen 3.116 KI-zaken binnen in 2024, waarvan 2.097 dossiers over voorlopige hechtenis. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2023. De overige 1.019 KI-zaken zijn met 4% gedaald ten opzichte van 2023. Dossiers over voorlopige hechtenis worden onmiddellijk behandeld, terwijl 84% van de overige zaken binnen de vier maanden wordt afgesloten.
- - Assisenzaken: In 2024 werden acht assisenzaken afgerond, evenveel als in 2023. De komende maanden moeten er extra assisenzaken worden behandeld om de wachttijden niet te laten oplopen, wat extra druk zal creëren op de andere kamers van het hof.
  - Instroom op correctionele parketten: De instroom van strafzaken op de correctionele parketten van Antwerpen is in 2024 met 8% toegenomen, naar 110.385 zaken. De zaken hebben hoofdzakelijk betrekking op eigendomsdelicten (28%), persoonsdelicten (20%) en delicten tegen de familie en openbare moraal (12%). Vergeleken met 10 jaar geleden is er een sterke toename van belaging (+27%), intrafamiliaal geweld (+50%) en informaticabedrog (+116%).
  - Uitstroom op correctionele parketten: De uitstroom van strafzaken is in 2024 met 9% gestegen tot 108.978 zaken. De parketten hanteren steeds vaker alternatieve afhandelingsmogelijkheden, zoals het betalen van een geldsom (+57%), pretoriaanse probatie (+13%) en snelrecht (+388% sinds 2015). Deze alternatieve afhandelingen zijn in de afgelopen 10 jaar met 143% toegenomen. De strafrechtelijke afhandelingsgraad in het rechtsgebied is gestegen van 41% in 2015 naar 59% in 2024, wat hoger is dan het nationaal gemiddelde van 49%.
Jeugdbeschermingszaken: Het aantal jeugdbeschermingszaken is in 2024 stabiel gebleven. In vergelijking met 2015 zijn jeugdbeschermingszaken echter met 74% gestegen, voornamelijk door een stijging van 95% in verontrustende opvoedingssituaties (VOS-zaken).
Arbeidsauditoraat: In 2024 kwamen er 4.503 nieuwe strafzaken binnen, wat vergelijkbaar is met 2023. 67% van de zaken werd binnen vier maanden afgesloten. Het arbeidsauditoraat loopt voorop in de digitalisering, met digitale dossiers en zittingen.

Dringende problemen en de roep om actie!
Ondanks de positieve statistieken is de procureur-generaal kritisch over de staat van justitie. Hij stelt dat de cijfers van de afhandeling zonder gerechtelijk vervolg te hoog zijn. Hij kaart zes dringende werven aan:

1 – Gevangenisomstandigheden: Detentie moet menswaardig zijn en gericht op re-integratie. De noodwet van 4 augustus 2025 is onvoldoende om de overbevolking en het gebrek aan basisgezondheidszorg aan te pakken. Vermeiren haalt twee schrijnende voorbeelden aan: gedetineerden die zelf hun tanden trekken en een psychiater die in tranen uitbarstte over de situatie. De grote groep geïnterneerden in de gevangenis hoort daar niet thuis.
2 – Betaling van experts en tolken: De overheid betaalt deskundigen en tolken niet op tijd en niet marktconform. Een tolk van 70 jaar werd geconfronteerd met beslaglegging door de Belgische Staat op zijn inkomen omdat hij de btw niet kon betalen voor facturen die de Staat al anderhalf jaar niet had uitbetaald. Dit leidt tot een tekort aan specialisten, zoals gerechtspsychiaters, wat de doorlooptijden van onderzoeken verlengt.
3 – Tekort aan mensen en middelen: Heel justitie kampt met een ernstig tekort aan personeel en middelen. Vermeiren stelt dat er minstens 20% meer mensen nodig zijn om de werkdruk aan te kunnen. Hij vergelijkt het justitiebudget van 0,22% van het BBP met het Europees gemiddelde van 0,31%. Hij noemt het hefboomplan van de minister van Justitie, dat 8 miljoen euro voorziet, een ‘waterpistool’ in de strijd tegen georganiseerde misdaad en geen ‘hogedrukreiniger’ zoals eerder gesuggereerd door de eerste minister.
4 – Veiligheid in gerechtsgebouwen: Magistraten en medewerkers moeten hun werk op een veilige manier kunnen uitvoeren. Veel gebouwen zijn in slechte staat en er is een gebrek aan fysieke en psychologische bescherming. Vermeiren pleit voor toegangscontrole met scanstraten, met name in het hof van beroep, waar dossiers van georganiseerde misdaad worden behandeld.
5 – Digitalisering: De investeringen in ICT liggen onder het Europees gemiddelde. Projecten zijn niet afgerond en de financiering loopt af. De digitale handtekening en het digitaal dossier ontbreken, wat de efficiëntie hindert. Ook de overbrenging van gevangenen naar de rechtbank loopt mank, waardoor zittingen worden uitgesteld. Digitale zittingen zouden een deel van de oplossing kunnen zijn.
6 – Moderne strafprocedure: Er is een dringend behoefte aan een gemoderniseerde strafprocedure voor een snellere en efficiëntere werking. Vermeiren roept op om de werkzaamheden rond een nieuw Wetboek van Strafvordering zeer spoedig aan te vatten, aangezien de huidige wetgeving niet langer voldoet aan de eisen van het Grondwettelijk Hof en het Europees Hof van Justitie.

De strijd van de rechterlijke orde

Vermeiren besluit zijn rede door te benadrukken dat de rechterlijke orde met de “5 voor 12” acties doorgaat totdat er concrete resultaten zijn. De magistraten en medewerkers voelen zich in hun vertrouwen in de overheid geschokt door de pensioenhervorming, die wordt gezien als een woordbreuk en een aantasting van verworven rechten.

De procureur-generaal benadrukt dat justitie de burgers niet wil raken met de acties, maar wel dat de noodzaak van substantiële investeringen moet doordringen bij de politieke klasse. Hij roept op tot een ambitieuze langetermijnvisie en een pact tussen de regering en de magistratuur. Uiteindelijk spreekt de rechterlijke orde “luider dan ooit” over de problemen die het werken onmogelijk maken, omdat een rechtsstaat geen vanzelfsprekendheid is.